Португалийн тэмдэглэл 2

I. Oмнeтгeл

Португаль улсын нийслэл Лисбон хотноо “Олон улсын зэс судлалын групп”(OУЗСГ), “Олон улсын никель судлалын групп”(ОУНСГ), “Олон улсын хар тугалга, цайр судлалын групп”(ОУХТЦСГ)-ын хуралдаанууд энэ 10 дугаар сард зохион байгуулагдсан билээ. Эдгээр судалгааны группуудын ерeнхий нарийн бичгийн дарга ноён Дон Смэйлийн урилгын дагуу миний бие Монгол улсын Засгийн газрыг тeлeeлeн, Германы Техникийн Хамтын Ажиллагааны Нийгэмлэгийн санхvvжилтээр (учир нь манай яамны гадаад томилолтын зардал хэтэрсэн, дууссан гэсэн хариуг би бээр сонссон тул арга буюу ГТХА-д хандсан юм) эдгээр хуралдаануудад a) илтгэгч; б) ажиглагч орны тeлeeлeгчийн статустайгаар тус тус оролцлоо.

“Олон улсын зэс судлалын групп”-ын Статистикийн хорооны хуралдаанд миний бие Монголын зэсийн аж vйлдвэрлэлийн хeгжил, цаашдын хандлагын чиглэлээр илтгэл хэлэлцvvлж, энэ хvрээнд макро эдийн засаг, улсын гадаад eрийн байдал, хeрeнгe оруулалтын vр ашгийн шинжилгээ, эдийн засаг дахь татварын ачаалал, татварын мэдрэмжийн шинжилгээ, vндэсний эдийн засаг дахь эрдэс баялгийн салбарын нeлee, геологийн судалгааны ажил, стратегийн ач холбогдол бvхий ордууд дахь тeслvvд, тэдгээрийн хэрэгжилтийн аж vйлдвэрлэл, хeрeнгe оруулалт дахь хvлээгдэж буй нeлee, эрдэс баялгийн салбар дахь хууль эрх зvйн орчин зэрэг нэлээд eргeн хvрээтэй асуудлуудыг хeндeн хэлэлцvvлэв. 35 минутын илтгэлийн дараа 15 минутын асуулт хариулт vргэлжилж, АНУ, Австрали, Бельги, Их Британи, Чили, Японы Засгийн газар, Тeв банк, олон улсын байгууллага, бизнесийн хvрээнийхний асуултад хариулав.

Монгол улс суурь металлын эдгээр судалгааны группуудын алинд нь ч гишvvнчлэлгvй тул ажиглагч орны Засгийн газрын тeлeeлeгчийн хувиар эдгээр хуралдаануудад оролцож, гишvvнчлэлийн нeхцeл, хvлээх vvрэг хариуцлага, давуу тал, боломжууд, vр ашгийг судлан хамтарсан судалгааны группуудын ерeнхий нарийн бичгийн даргатай Монгол улсыг гишvvнчлэх асуудлыг албан ёсоор хэлэлцэж, анхдагч тохиролцоонд хvрч чадлаа.

II. Хуралдаануудад Оролцогчид

Тус хуралдаан нь давхардсан тоогоор хамтарсан судалгааны группуудын гишvvн 70 гаруй орны Засгийн газар, Тeв банкны тeлeeлeгчид, ажиглагч орнуудын Засгийн газрын тeлeeлeгчид, vндэстэн дамнасан корпораци, бизнесийн хvрээнийхэн, олон улсын металлын холбоод, зeвлeх vйлчилгээ vзvvлдэг байгууллагууд, зарим хeрeнгe оруулалтын банкууд, санхvvгийн фирмvvдийн тeлeeллvvд болох нийт 300 орчим тeлeeлeгчдийг хамруулсан олон улсын томоохон хэмжээний арга хэмжээ байлаа.

1. Гишvvн орнуудын Засгийн газар, Тeв банк, бизнесийн тeлeeллvvд:

• (ОУЗСГ): АНУ, Аргентин, Бельги, Чили, Хятад, Европын холбоо, Финланд, Франц, Герман, Грек, Энэтхэг, Итали, Япон, Люксембург, Мексик, Нидерланд, Перу, Польш, Португаль, ОХУ, Серби, Испани, Замби
• (ОУНСГ): Австрали, Грек, Норвег, Герман, Куба, Бразил, Португаль, Европын холбоо, Итали, ОХУ, Финланд, Япон, Швед, Франц, Нидерланд, Их Британи
• (ОУХТЦСГ): Австрали, АНУ, Бельги, Болгар, Канад, Хятад, Европын Нийгэмлэгийн Хороо, Финланд, Франц, Герман, Энэтхэг, Иран, Ирланд, Итали, Япон, Oмнeд Солонгос, Морокко, Намиби, Нидерланд, Норвег, Перу, Польш, Португаль, ОХУ, OАБНУ, Испани, Швед, Тайланд, Серби

2. Ажиглагч орнуудын Засгийн газар, аж vйлдвэр-бизнесийн тeлeeллvvд:

Монгол, Канад, Бразил, Мексик, Иран, OАБНУ, Намиби

3. Олон улсын байгууллагууд: CRU – Зэсийн судалгааны нэгж (Их Британи), Европын зэсийн институт (Европын холбоо, Бельги), Тvvхий эдийн групп (Швед), Олон улсын зэвэрдэггvй гангийн форум (Бельги), НVБ-ын Хvрээлэн буй орчны хeтeлбeр, Олон улсын цайрын холбоо, Олон улсын хар тугалганы хeгжлийн холбоо, Никелийн институт, Европын хeнгeн цагааны дахин боловсруулагч, хайлуулагчдын байгууллага, Еврофер ба Олон улсын ган, тeмрийн институт, Европын хороо гэх мэт.

4. Бизнесийн хvрээнийхэн: UBS хeрeнгe оруулалтын банк (Их Британи), Трафигура (Их Британи), Фельпс Додже (АНУ), Брэйк Уотер Лимитед, Болеслоу уул уурхай, металлургийн vйлдвэр (Польш), Мицуй Майнин энд Смелтин (Япон), Компания Минера Антамина (Перу), Зинифекс Лимитед, Дое Ран (Перу), Англо-Американ, Норильск Никель, Ларко, JOGMEC Корпораци (Япон) гэх мэт.

5. Академик Институт: Иелийн Их Сургууль (АНУ)

III. Судалгааны Группуудын Зорилго ба Хурлын Ажиллагаа

Лисбон хотноо тeвтэй суурь металлын судалгааны эдгээр гурван групп нь олон улсын Засгийн газар хоорондын хараат бус байгууллага бeгeeд гишvvн орнуудынхаа гишvvнчлэлийн тeлбeр, тvvнчлэн eeрсдийн бvтээгдэхvvн, vйлчилгээний орлогоос санхvvждэг.

Судалгааны группуудын гол зорилго нь дэлхийн суурь металлын зах зээл, аж vйлдвэрлэл, худалдааны статистик мэдээллийг боловсруулах, олон улсын Засгийн газар хоорондын суурь металлын форумыг зохион байгуулах, ингэснээр олон улсын vр ашигтай хамтын ажиллагааг дэмжихэд оршино. Энэхvv зорилго нь гурван зорилтоос бvрдэнэ. Vvнд:

• Суурь металлын салбар дахь эрvvл мэнд, аюулгvй ажиллагаа, хvрээлэн буй орчин, судалгаа-шинжилгээ, технологи дамжуулалт, олон улсын худалдаа, зохицуулалт зэрэг асуудалтай уялдсан олон улсын хамтын ажиллагааг дэмжих;
• Олон улсын Засгийн газар болон бизнесийн хvрээнийхэн, аж vйлдвэрлэлийн тeлeeллvvд eeрсдeд тохиолдож байгаа тvгээмэл бэрхшээлvvд, нийтлэг зорилгоо хэлэлцэх дэлхий нийтийг хамарсан хуралдаануудыг зохион байгуулах;
• Суурь металлын vйлдвэрлэл, хэрэглээ, дэлхийн суурь металлын уурхай, уулын vйлдвэрvvд, хайлах, цэвэршvvлэх vйлдвэрvvдийн eнeeгийн болон ирээдvйн хvчин чадлын хандлагыг тодорхойлох, vнэлэх замаар дэлхийн суурь металлын vйлдвэрлэл, хэрэглээ, агуулахын нeeц, гадаад худалдаа, vнэ ханш зэрэг статистик мэдээллvvдийг боловсруулах, ингэснээр зах зээлийн ил тод байдлыг сайжруулах.

Судалгааны группын хурлууд нь батлагдсан хeтeлбeрийн дагуу аж vйлдвэрийн зeвлeл, статистикийн зeвлeл, эдийн засаг-хvрээлэн буй орчны зeвлeлийн хурлууд болон байнгын хорооны салбар хуралдаануудаас бvрдэнэ. Байнгын хорооныхоос бусад хуралдаануудад ажиглагч орон оролцох эрхтэй. Статистикийн зeвлeлийн хуралдааны нэг vндсэн хэсэг нь суурь металлууд (зэс, цайр, хар тугалга, никель)-ын дэлхийн vйлдвэрлэл, хэрэглээ, эрэлт, нийлvvлэлт, экспорт, импорт, агуулахын нeeцийн статистикийг дэлхийн улс орнуудаар, бvс нутгаар тогтмол гарган, жил бvрийн хуралдаануудаараа гишvvн орнуудын Засгийн газар, Тeв банкны тeлeeлeгчдeeс асуун хэлэлцэж баталгаажуулдаг. Vvнээс гадна бусад салбар хуралдаануудын адил суурь металлыг тойрсон тодорхой, нарийн асуудлуудаар илтгэл хэлэлцдэг.

IV. Гишvvнчлэл

НVБ-ын гишvvн орны хувьд Монгол улс эдгээр Олон улсын суурь металлын судалгааны группуудын алинд ч гишvvнчлэгдэх боломжтой юм. Oдгee олон улсын зэс судлалын группэд 23 улс орон гишvvнчлэгдсэн бeгeeд эдгээр орнууд дэлхийн зэсийн худалдаа, зэс оролцсон бvтээгдэхvvний худалдааны 80 гаруй хувийг хамардаг байна. Манай улсын хувьд нэн тэргvvнд Олон улсын зэс судлалын группын гишvvн орон болох шаардлагатай гэж vзэж байна. Учир нь зэсийн салбар манай улсын эдийн засаг, гадаад худалдаа, тeлбeрийн баланс, аж vйлдвэрлэлийн нийт vйлдвэрлэлд ихээхэн нeлee vзvvлж, голлох байр суурь эзэлсэн салбар болсон ч Монголын зэсийн vйлдвэрлэлийн vр ашиг нэн доогуур, нэмvv eртeг бvтээгдэхгvй, зeвхeн эрдэс тvvхий эдийн гадагшхи урсгал ноёлж, манай улс vндсэндээ Хятад улсын тvvхий эдийн хавсарга тeдий л байгаа юм. Тvvнчлэн манай улсын зэсийн тeдийгvй нийт эрдэс баялгийн салбарын талаарх мэдээлэл, статистик тоо баримт дэлхий нийтэд бараг цацагддаггvй тул энэ чиглэлээр гадаадаас мэдээлэл хvлээн авдаггvй, гадаадад мэдээлэл eгдeггvй, eeрeeр хэлбэл хаалттай, хориотой бvс нутаг шиг байдлаасаа ангижирч, мэдээллийг ил тод болгон, бусад улс орнуудын Засгийн газар, аж vйлдвэрлэлийн тeлeeлeлтэй харилцаа холбоо тогтоон, хамтарсан хуралдаануудаар хамтын vйл ажиллагааг хeгжvvлэх шаардлага манай улсын хувьд нэгэнт бий болжээ.

Олон улсын зэс судлалын группэд гишvvнчлэгдсэнээр Монгол улсад дараах vр ашиг, давуу тал, боломж бий болох юм. Vvнд:

1. Олон улсын зэсийн зах зээл, аж vйлдвэрлэлийн албан ёсны статистикуудыг баталгаажуулахад саналын эрхтэйгээр оролцож байх;

2. Дэлхийн суурь металлын статистик eгeгдлvvд, мэдээллvvдийг vнэ тeлбeргvйгээр тогтмол авч байх;

3. Бодлогын асуудлаар суурь металлын судалгааны группуудэд асуудал дэвшvvлж, ингэснээр судалгааны группуудээр дамжуулан зэсийн vйлдвэрлэгч, хэрэглэгчдэд нeлeeлж буй бодлого (олон улсын худалдаа, тогтвортой хeгжил, эрчим хvчний vр ашиг, шилдэг ололт амжилт, туршлага, бодлогыг хeхиvлэн дэмжилт, зах зээлд нэвтрэлт, эрэлт нийлvvлэлтийн хандлагыг тодорхойлох гэх мэт)-д нeлee vзvvлэх, Засгийн газар, бизнесийн хvрээ, олон улсын байгууллагуудтай хамтарч зэсийн хeгжлийн стратеги боловсруулах, тулгарч буй нийтлэг асуудлыг хамтран шийдвэрлэх, нийтлэг ололт амжилтыг хамтран хvртэх;

4. Oeрийн улсын зэсийн vйлдвэрлэл, хэрэглээ, экспорт, импортын статистик мэдээний vнэн зeвийг баталгаажуулах, шаардлагатай тохиолдолд тодруулга eгч, eeрчлeлт оруулах;

5. Статистик, эдийн засаг-хvрээлэн буй орчин, аж vйлдвэрлэл гэсэн салбар хуралдаануудад тодорхой сэдвээр илтгэл хэлэлцvvлэх, тавигдаж байгаа илтгэлvvдээс туршлага судлах, санал солилцох;

6. Металлын аж vйлдвэрлэл, дахин боловсруулалт, тэдгээрийн хандлагын талаарх бусад улс орнуудын Засгийн газрын бодлого, олон улсын аж vйлдвэрлэлийн зeвлeхvvдээс суралцаж, тэдэнтэй харилцан туршлага солилцох;

7. Гадаадын хeрeнгe оруулагч том корпорациудын тeлeeлeлд улс орноо сурталчлан таниулах, хeрeнгe оруулалт, бизнесийн талбарт харилцан санал солилцох;

8. Олон улсын санхvvгийн фирмvvд, зeвлeх vйлчилгээ vзvvлдэг байгууллагууд, дэлхийн металлын холбоодуудын тeлeeлeгчдeд улсаа сурталчлан таниулах, тэдэнтэй ирээдvйн хамтын ажиллагааг хэлэлцэх;

9. Монгол улсад суурь металлын олон улсын хэмжээний томоохон хурлуудыг зохион байгуулах боломжтой болох зэрэг болно.

V. Дvгнэлт

Дэлхий дээрх нeхeн сэргээгдэхгvй эрдэс баялгийн ашиглалт нэн эрчимжсэн eнee vед аливаа улсын нутаг дэвсгэр дээр шинээр нээгдэж буй болон vйл ажиллагаа явуулж байгаа орд, уурхай, уулын vйлдвэрvvд, тэдгээртэй уялдсан хvрээлэн буй орчны асуудал зeвхeн тухайн улсын асуудал бус дэлхий нийтийг хамарсан асуудал гэсэн vзэл баримтлал манай гаригийн хvмvvст нэгэнт тeлeвшиж эхэлжээ. Иймд Монголд эрдэс баялгийн, тэр дундаа суурь металлын аж vйлдвэрлэлийг хeгжvvлэхийн тулд энэ чиглэлээрх мэдээ, мэдээлэл, статистик тоо баримтууд ба vйл ажиллагааны ил тод байдлыг хангах зайлшгvй шаардлагатай билээ. Vvний тулд олон улсын тvвшинд ил тод байж, мэдээлэл судалгаа харилцан солилцох, бусад улс орнуудын Засгийн газар, бизнесийн хvрээнийхэн, олон улсын байгууллагуудтай нягт хамтран ажиллаж, тулгарч буй асуудлаа хамтарч шийддэг, ололт амжилтаа хамтран хvртдэг хандлага руу шилжиж байгааг мэдэрч, Засгийн газар хоорондын, хараат бус байгууллага болох Олон улсын зэс судлалын группэд манай улс гишvvнчлэгдэх нь оновчтой гэж vзэж байна. Oeрeeр хэлбэл энэ нь бага зардлаар их боломж, давуу тал, vр ашиг олж хvртэнэ гэсэн vг.

Жич: Олон улсын зэс судлалын группэд Монгол улсыг гишvvнчлэх асуудлыг Монгол улсын Vйлдвэр, худалдааны яамны Сайдын зeвлeлийн хуралд хэлэлцvvлэхээр оруулсан. Гэвч хурал хэзээ болох нь мэдэгдэхгvй, хойшилсоор л байна. Эрт орой хэзээ нэгэн цагт тэнд нь нэг шийдэх биз хэмээн найдна. Хэрвээ дэмжигдвэл Засгийн газрын хуралдаанд оруулж шийдvvлнэ.