Зvvд

Амралтын eдрvvдээр хeдee явж хоноод ирсэн болохоор гайгvй амарсан ч юмуу урд шeнe сайхан зvvд зvvдлээд eглee 04:50-ийн vед сэрээд нойр нэг хэсэгтээ хvрэхээ байчихав. Зvvдээ бодохоор нэг л сайхан. Яагаад сэрчихэв дээ гэж харамсах ч шиг. “Хэвийн” нeхцeлд би зvvдлэхээрээ нэг бол ямар ч утга учир нь олдохгvй, тайлбарлахад хэцvv, сэрээд санахааргvй юм, эсвэл хeeсрeн давалгаалах задгай тэнгис, уулын тvргэн урсгалт гол, за тэгээд байгалийн сvр хvчний eмнe хvн хэн ч биш гэдгийг мэдрvvлсэн, тэвдvvлсэн, айлгасан юмс, vзэгдлvvд, бас хамгийн муухай нь хар дарсан зvvд зvvдэлдэг байв”. Гэтэл энэ удаад огт eeр.

Нэвсийсэн цагаан цас, мeнх ногоон аварга гацуур модод, цэвэр тунгалаг агаар, халуун кофегоо гартаа бариад, номоор дvvрсэн хvнд vvргэвчээ vvрээд ялимгvй бeхийн яаран алхах оюутнууд... Энэ бол vнэхээр сургуулийн маань кампус байлаа.

Одоо Мичиганд цас орох болоогvй ч намар оройн сэрvvн бороо цас болж хувиртал ялимгvйхэн хугацаа л шаардлагатай байгаа. Талархлын баярын дараагаас эхлээд л цас ордог. Нэг eглee сэрэхэд л нэвсийсэн их цас дарчихсан байдагсан. Багш нараас, оюутан ахуй цагийн найз нараас ирсэн э-мэйлvvдэд eгvvлснийг нь бодоод хэвтсэн юм, тэгээд л энэ бvхэн зvvдэнд орсон юм болов уу даа. Оюутны амьдралаа санасных ч юмуу eнeeдeр тэр чигтээ дахиад оюутан болмоор ч юм шиг санагдсан eдeр болж eнгeрч байна. Сурч байхад тvргэхэн тeгсeeд ажиллах юмсан гэж бодогддог. Харин ажил хийх явцад заримдаа оюутны ширээгээ санах л юмдаа. Oдeр тутам нэгэн хэвийн завгvй амьдралаар явахаар сvvлдээ eeрт зарцуулах, сурч боловсроход зориулах цаг зав багасдагаас тэр юм болов уу. Эсвэл магадгvй академик орчны сайхан хэзээ нэгэн цагт хvнд зvгээр л vгvйлэгдэхээр тэр байхдаа.

The Prize: Epic quest for oil, money and power

Ойрд орон гэрийн нvvдэл, суудал хийгээд оройдоо жаахан бичиг, цаас, номнуудаа янзалж, хаяхыг нь хаяж авахыг нь авдаг ажилтай болчихоод байгаа. Oчигдeр орой зeeж амжаагvй номнуудаа эмхэтгээд том ногоон цvнхэндээ ууталж байтал Даниель Иергиний нэг танил ном нvдэнд eртeeд авч vзээд эргvvлж жаахан уншлаа. Эрчим хvчний эдийн засгийн хичээл дээр нэмэлт байдлаар уншсан номнууд дунд энэ ном байсан юм. За байз тэр чинь 2004 оны хавар юм байна. Тэгээд хуудсуудыг нь эргvvлээд дотор нь харандаагаар тэмдэглэл хийсэн eeрийнхee танил бичигнvvдийг олж харав. Тэр vед би ч харьцангуй гайгvй бичдэг байжээ. Одоо бол бичгийн хэв гэж авах юмгvй муухай юм болсон.

За тэгээд eнeeгийн эдийн засаг, бvтээгдэхvvн, тvvхий эд, санхvvгийн зах зээлийн нeлeeлeл газрын тосны зах зээл дэх спекуляцийн нeлeeллийг арилгаж vнийг зах зээлийн тэнцвэрийн тvвшинд нь хvргэж бууруулан цаашид тэнцвэрийн vнийн шилжилтэд нeлeeлж байгаа (тэнцвэрийн vнэ дунджаар $70-$75/баррель байсан бол eдгee WTI, брент маркийн газрын тосны vнэ $60/баррель-аас ч доогуур тvвшинд хvрч буураад байгаа)-гийн цаадах учир шалтгаан нь мэдээж ЭЗХАХБ-ын орнуудын тeдийгvй бvрэлдэж буй эдийн засгуудын eсeлтийн удаашрал, дэлхий нийтийг хамарсан эдийн засгийн хямрал, газрын тосны эрэлт, хэрэглээний eсeлтийн саармагжилт, еврогийн ханшийн сулрал (газрын тосны vнэ ба еврогийн ханшийн хоорондын хамаарал хvчтэй байгаа), алтны vнийн бууралт энэ тэр гээд л хeвeрнe. Харин эдийн засаг, зах зээлийн учир шалтгааныг гэхээсээ улс тeрийн бодлогын учир шалтгааныг нь бодоод vзэхээр ёстой л Даниель Иергинийн энэ номыг Танд санал болгомоор санагдсан юм. Энэ ном миний уншиж байсан номнуудаас сэтгэлийг минь хамгийн ихээр татсан номнуудын нэг бeгeeд уншсаны дараа Танд энэ номыг худалдах, хvнд eгeх, хаях биш номын сандаа зайлшгvй vлдээх сэтгэгдэл тeрvvлэх болно.

Даниель Иергин энэ номоо бvтэн 7 жилийн турш бичсэн бeгeeд энд 1850-1990 онууд дахь дэлхийн газрын тосны аж vйлдвэрлэлийн хeгжил, зах зээлийн тvvх, эдийн засаг, улс тeрийн бодлого зэргийн талаар асар eргeн хvрээг хамруулан, олон урьгалч vзлээр харан, их хэмжээний тvvхэн тоо баримтад суурилан eгvvлэх болно. Энэ ном нь цаг хугацааны хувьд ч гэсэн яг цагаа олсон бvтээл гэж хvмvvс ярьдаг. Тухайлбал, 1990 оны 10 дугаар сард энэ номыг хэвлэсэн нь Иракийн зэвсэгт хvчин Кувейтэд халдсанаас 2 сарын дараа, харин АНУ тэргvvтэй зeвшилцлийн орнууд Персийн булангийн дайнд оролцож эхэлснээс 3 сарын eмнe байжээ. Энэ ном дэлхийн 14 орны хэлээр хэвлэгдсэн ба Даниель Иергин энэ номоороо Pulitzer-ийн шагнал хvртсэн юм.

Пvрэв гаригийн vдэш

Амралтын eдрvvд ойртлоо. Энэ долоо хоног урьд eмнeхeeс ч хурдан eнгeрeв. Шeнe Аваргуудын лигийн тоглолтууд vздэг байсан vе ч ард хоцорчээ. Vзнэ дээ гэж бодох боловч ажлын ачаалал их байгаа болохоор eeрийн эрхгvй нvд анилдаад, нойроо харамлаад юун тэр шeнийн 02:45-аас хeлбeмбeг vзэхтэй манатай нэг л мэдэхэд vхсэн мэт нам явсан байх юм. Тэгээд нэг сэрэхэд eглeeний 06 цаг. Тоглолтын мэдээг нь уншихаар бас ч гэж Италийн багууд маань дажгvй л явж байгаа юм билээ. Интер хэсгээ тэргvvлж, Рома Чельсигээс хариугаа авсан шиг авч, Ювентус Реал-ыг бут ниргэжээ. Алессандро Дель Пьеро! Яг л залуугийнх шигээ. Нeгee юу билээ Forever young, I want to be Forever young гээд дууны vгэнд гардаг шиг л гялалзсан байх юм. Реалын эсрэг хийсэн 4 бeмбeгний 3-ыг нь оруулсан гэж бодохоор Юве-гийн бэлэг тэмдэг гэдэг нь vнэхээр мeн юмдаа. За энэ ч яахав, Ням гаригийн vдэш Сери А-ийн тоглолт vзнээ. Интер маань Удинезийн эсрэг тоглоно.

Хуучин ажиллаж байсан яамаар саяхан орлоо. Бvтцийн eeрчлeлт хvлээсэн хvмvvс л байна. Бvтцийг нь eeрчлeнe гэчихээд удаашраад л, ажилтнуудыг vнэхээр залхааж буй бололтой. Яамыг 3 хуваагаад, 3 eeр яаманд хуваарилж буй юм байна. Манайхан юмыг хийнэ гэж vнэхээр баллах юмаа. Дандаа дутуу алсан могой шиг л юм хийх юм. Vйлдвэр, худалдааны яамны хeнгeн vйлдвэрийн газрыг Хvнс, хeдee аж ахуйн яаманд нэгтгээд ХХААЯ дээрээ хeнгeн vйлдвэр гэдэг vг шулуухан нэмээд ХХААХVЯ болгож буй юм гэнэ. За тэгээд Эрдэс баялаг, эрчим хvчний яам гэж шинээр бий болгосон юм байна. Vvнд хуучин байсан Геологи, уул уурхайн газрыг мэдээж нэгтгэнэ. Ийм байдлаар аж vйлдвэрийн бодлого тодорхойлох Тeрийн байгууллагын бvтцийг шийдсэн гэж шийдвэр гаргагчид бодож буй юм байна. Хуучин яаманд Худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны газар гэж байсныг шууд Гадаад хэргийн яаманд шилжvvлсэн гэнэ. Oeрeeр хэлбэл гадаад харилцаа, гадаад худалдаа хоёрыг нэгтгэж буй юм биздээ. Vvнд л би асар ихээр гайхаж, эгдvvцэж байгаа юм. Монголд ерeeсee эдийн засгийн бодлого гэдэг зvйлээ хаячихсан байсан, одоо ч яг хэвээрээ. Одоо бvр гадаад худалдааны бодлого ч vгvй болох нь. Сая уул нь бvтцийн eeрчлeлт ярьж байхад нь эдийн засаг, худалдаа, аж vйлдвэрийн бодлогыг зангидсан Тeрийн байгууллагын бvтэц бий болгочихоосой гэж бодож байсан юмсан. Харамсалтай л байна.

За байз энэ амралтын eдрvvдэд амьдрах байрныхаа нvvдэл суудлын асуудлыг нэг тийш болгочихож чадах нь уу vгvй юу. Нэг ухасхийгээд нvvчихье гэхээр ном, цаасаа эмхэлж янзлаад зeeнe гэхээс залхуу хvрээд, жаахан ч гэсэн амармаар санагдаад байх юм. Агаар салхинд гармаар ч байх шиг. Шeнe цонхоо онгойлгохоор хотын хорт утаанд угаартаад ч байгаа юм уу толгой eвдeeд, цонх онгойлгохгvй гэхээр бачуураад унтаж болохгvй юм. Энэ утааг ер нь яах вэ? Хeдee эрvvл орчинд амьдрах юмсан. Даанч тэнд дэд бvтэцгvй нь хэцvv юмдаа.

За за бичих гэхээр л нэг болж бvтэхгvй сэдэв рvv хазайчих гээд болохгvй юм. Маргааш сайхан eдeр байх ёстой. Маргааш нийгэм тэр чигээрээ eeрчлeгдчихдeг ч болоосой. Маргааш... гэснээс Майкл Мак-ийн Маргааш гэдэг шvлэг санаанд ороод бичмээр санагдчихлаа.

Tomorrow, by Michael Mack

Tomorrow smile at someone
That you've never seen before.
Take time to think of others that
You feel compassion for.

Tomorrow tell somebody
How they brighten up your day.
Let random acts of kindness
Put your feelings on display.

Tomorrow hug your children
Somewhat tighter than before.
Be sure to think of all the things
You can be thankful for.

Pat your dog a little longer.
Hug and kiss your husband/wife.
Thank your God for granting you
Another day of life.

За тэгээд vнсэх эхнэр, тэврэх хvvхэд, хeтлeх нохой байх бишдээ мань мэтэд нь, хэхэ. Гэхдээ л амьдралын ахин нэг сайхан eдeр бэлэглэж буйд Бурханд биш харин Эх дэлхийдээ талархая. Би бурхны хvv биш, байгаль ээжийн хvvхэд.